ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ
Αθήνα, 4 Μαρτίου 2017
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Ομιλία του Αναπληρωτή Υπουργού Προστασίας του Πολίτη Νίκου Τόσκα στο " Delphi Forum 2017"
Ο Αναπληρωτής Υπουργός Προστασίας του Πολίτη Νίκος Τόσκας ήταν, σήμερα Σάββατο 4 Μαρτίου, ομιλητής στο συνέδριο " Delphi Forum 2017" .
Ακολουθεί το κείμενο της ομιλίας του Αναπληρωτή Υπουργού Προστασίας του Πολίτη:
Διαπιστώσεις – παρατηρήσεις για τις νέες προκλήσεις Ασφάλειας
Το περιεχόμενο της έννοιας της ασφάλειας
Αν το περιεχόμενο της έννοιας της ασφάλειας κατά τη διάρκεια της ψυχροπολεμικής εποχής οριζόταν με έναν αρκετά σαφή τρόπο και η επίτευξή της συνεπάγεται ένα ακόμη πιο συγκεκριμένο πλαίσιο δράσεων και ενεργειών από την πλευρά ενός κράτους, το τέλος των «σταθερών» και βεβαιοτήτων της διπολικής αντιπαράθεσης δεν κατέστησε απλώς ασαφές και σύνθετο το περιεχόμενο της έννοιας της ασφάλειας αλλά, κυρίως, κατέστησε ανεπαρκείς τις «παραδοσιακές συνταγές» επίτευξής της από τα κράτη.
Οι νέες απειλές και προκλήσεις ασφάλειας και η μείωση της επιρροής του κράτους να τις διαχειριστεί αποτελεσματικά
Παρατηρούμε νέες μορφές απειλών και κινδύνων που προέρχονται τόσο από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό περιβάλλον του κράτους ενώ οι συγκρούσεις που διεξάγονται σε όλο και περισσότερα σημεία του πλανήτη είναι περισσότερο «ενδοκρατικές» ( intra – state ) και λιγότερο «διακρατικές» ( inter – state ). Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που ορισμένοι διεθνείς αναλυτές δεν δίστασαν να αναφερθούν στο «τέλος των παλαιομοδίτικων πολέμων μεταξύ των κρατών».
Παράλληλα, ιδιαίτερα σημαντικός αναδεικνύεται και ο ρόλος των μη-κρατικών δρώντων, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται ακόμη περισσότερο η όποια κατηγοριοποίηση αλλά και η διαχείριση των αναφυόμενων κρίσεων και συγκρούσεων. Στο σημείο αυτό είναι σκόπιμο να σημειώσω ότι παρά το γεγονός ότι το έθνος-κράτος παραμένει ο κύριος πρωταγωνιστής στο παιγνίδι της διεθνούς πολιτικής η επιρροή του –ήδη από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου– μειώνεται, τόσο σε σχετικά όσο και σε απόλυτα μεγέθη, με μεγαλύτερη βεβαίως έμφαση στον τομέα της οικονομίας, λόγω παγκοσμιοποίησης και αλληλεξάρτησης. Έτσι δεν μπορεί να αγνοηθεί –όχι μόνον η εμφάνιση στην διεθνή κονίστρα αλλά κυρίως– η αυξανόμενη βαρύτητα μιας σειράς "διεθνικών παραγόντων" ( transnational factors ), όπως τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παγκόσμιας εμβέλειας, Μη-Κυβερνητικές Οργανώσεις, παγκόσμια «κινήματα» καθώς και μια σειρά από παγκόσμια φαινόμενα (όπως η διεθνοποίηση της παραγωγής και της χρηματο-οικονομίας, η κλιματική αλλαγή, η παράνομη μετανάστευση) που διαβρώνουν την ικανότητα ενός κράτους να ελέγχει και να διαμορφώνει το μέλλον του.
Οι εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στο περιφερειακό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον ασφάλειας, όπως η παρατεταμένη κοινωνική και οικονομική κρίση, η συνεχιζόμενη μεταναστευτική κρίση, η ενισχυόμενη ριζοσπαστικοποίηση μέρους των ευρωπαϊκών κοινωνιών, η αύξηση του ισλαμιστικού εξτρεμισμού και της τυφλής βίας που χαρακτηρίζουν πλέον τα χτυπήματα της διεθνούς τρομοκρατίας, η άνοδος πάσης φύσεως ακροδεξιών ομάδων και κινημάτων στην Ευρώπη και αλλού, θέτουν εν αμφιβόλω όχι μόνο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, αλλά και ευρύτερα τη διεθνή σταθερότητα, αναδεικνύοντας συντηρητικές δυνάμεις φόβου και απομονωτισμού.
Στην αρχή του 21ου αιώνα είναι πλέον εμφανής η τρωτότητα των δημοκρατικών και τεχνολογικά ανεπτυγμένων κοινωνιών. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, και αυτές που ακολούθησαν ήδη από τη δεκαετία του 2000 στο Μπαλί, τη Μαδρίτη, το Λονδίνο, την Κωνσταντινούπολη και μέχρι πολύ πρόσφατα σε διάφορες μεγαλουπόλεις της Ευρώπης αλλά και του κόσμου θέτουν με επιτακτικό τρόπο, τόσο στο ευρωπαϊκό όσο και στο εθνικό προσκήνιο, το ζήτημα της ετοιμότητας του κρατικού μηχανισμού για την αντιμετώπιση νέων «ασύμμετρων» απειλών και κινδύνων.
Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας και η απαίτηση αποτελεσματικής διαχείρισης παλαιών και νέων απειλών
Δυστυχώς το πρόβλημα είναι δυνητικά μεγαλύτερο για την Ελλάδα, η οποία βρίσκεται γεωγραφικά στη διαχωριστική γραμμή Βορρά και Νότου, με «δύσκολα» –λόγω γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων– σύνορα. Πράγματι η Ελλάδα, παρότι είναι πυλώνας σταθερότητας η ίδια, έχει την ατυχία να βρίσκεται σε μια «δύσκολη» περιοχή, που χαρακτηρίζεται από αστάθεια και ρευστότητα, ενώ αρκετοί γείτονές της βρίσκονται σε φάση μετάβασης όσον αφορά στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό τους σύστημα.
Το πλέον σημαντικό όμως πρόβλημα είναι ότι η Ελλάδα αποτελεί τον βασικό αποδέκτη του συνόλου σχεδόν των νέων απειλών και κινδύνων –που μετά την 11η Σεπτεμβρίου αποκτούν ακόμη πιο σύνθετο περιεχόμενο– καλούμενη έτσι να διαχειριστεί έναν ιδιαίτερα απαιτητικό συνδυασμό παραδοσιακών και, κυρίως, νέων/«σύγχρονων» απειλών και κινδύνων στα σύνορά της.
Ειδικότερα, η σημερινή ατζέντα ασφάλειας της χώρας συνεχίζει να αφορά σε μια σοβαρή πρόκληση στα ανατολικά της σύνορα λόγω της "αμφίσημης" –αν όχι αναθεωρητικής– πολιτικής της γειτονικής Τουρκίας. Παράλληλα, στην ατζέντα ασφάλειας της χώρας έχουν προστεθεί και μια σειρά από «τρωτότητες» ( vulnerabilities ). Μάλιστα κάποιες από αυτές συνδέονται άμεσα με τις ανησυχητικά αυξανόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, που λαμβάνει χώρα κυρίως στο νότο της Μεσογείου και η οποία λειτουργεί ως "πολλαπλασιαστής απειλών" ( threat multiplier ) στην ήδη υφιστάμενη –αλλά και διαρκώς εντεινόμενη– αστάθεια στην περιοχή της Μεσογείου.
Οι νέες αυτές προκλήσεις ή/και κίνδυνοι αφορούν:
- στη διαχείριση της παράνομης μετανάστευσης, κυρίως λόγω πολεμικών συγκρούσεων, οικονομικής ανέχειας ή/και περιβαλλοντικής υποβάθμισης (ερημοποίηση, ανεπάρκεια υδάτινων πόρων) στο N ότο της Μεσογείου
- στο διεθνικό οργανωμένο έγκλημα, το οποίο συνδέεται, έμμεσα ή άμεσα, με τρομοκρατικές ενέργειες
- στη διεθνή τρομοκρατία, όπου δεν μπορεί να αποκλειστεί ακόμα και η χρήση πυρηνικών, βιολογικών ή χημικών ουσιών
- και στην πρόκληση που συνιστά η έκρηξη των τεχνολογιών πληροφορικής και η χρήση του "κυβερνοχώρου" για επιθέσεις εναντίον των ψηφιακών συστημάτων πληροφοριών και υποδομών ασφάλειας ενός κράτους, γνωστή ως "κυβερνοασφάλεια".
- Στην ισλαμοφοβία και στην καλλιέργεια διχαστικού λόγου για τους μετανάστες που οδηγούν στη ριζοσπαστικοποίηση και στο βίαιο εξτρεμισμό στο χώρο της ακροδεξιάς.
Αντιμετώπιση
Προκειμένου να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τόσο τις «παραδοσιακές» απειλές και κινδύνους όσο και τις νέες «ασυμμετρικές» προκλήσεις, τα κράτη καλούνται να αναπτύξουν μια στρατηγική εθνικής ασφάλειας, η οποία θα είναι ικανή να διαχειριστεί αυτό το εξαιρετικά ευρύ φάσμα απειλών, κινδύνων και προκλήσεων, που απειλούν όχι μόνον την εδαφική ακεραιότητα και την οικονομική, πολιτική και περιβαλλοντική του ασφάλεια, αλλά και την ατομική ασφάλεια των πολιτών του. Η τελευταία αυτή παρατήρηση αναδεικνύει την έννοια της «ανθρώπινης ασφάλειας», η οποία –χωρίς να υποτιμά την συλλογική υποχρέωση και προσπάθεια των πολιτών ενός κράτους να διαφυλάξουν την ακεραιότητα της χώρας τους από οποιαδήποτε ξένη επιβουλή— τονίζει την ανάγκη κατοχύρωσης της προσωπικής τους ασφάλειας και ελευθερίας από άμεσες ή έμμεσες απειλές βίας, της ανάπτυξης και ευημερίας τους και του δικαιώματός τους να ζουν σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που διασφαλίζει τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Αν οι παραπάνω επισημάνσεις καθιστούν μια μάλλον δύσκολη υπόθεση την επίτευξη ασφάλειας από ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, είναι εύκολο να αντιληφθεί κάποιος γιατί για την Ελλάδα –μια «μικρή-μεσαία» χώρα, γεωγραφικά τοποθετημένη στην περισσότερο ασταθή γειτονιά της ευρωπαϊκής περιφέρειας και αντιμέτωπη με την μεγαλύτερη (πολυ-επίπεδη) κρίση στην σύγχρονη ιστορία της— η επίτευξη ασφάλειας για τους πολίτες της αποτελεί μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση.
T ο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, του οποίου έχω την τιμή, και κυρίως την βαριά ευθύνη, να προΐσταμαι, έχει καταστεί η πλέον ευαίσθητη θεσμική συνιστώσα και βασικός πυλώνας εθνικής ασφάλειας της χώρας. Και τούτο κυρίως λόγω της διεύρυνσης του περιεχομένου της έννοιας της ασφάλειας στον σύγχρονο κόσμο, της διασύνδεσης των ζητημάτων εξωτερικής και εσωτερικής ασφάλειας καθώς και της υποχρέωσης συντονισμού σειράς φορέων και υπηρεσιών (Αστυνομία, Πυροσβεστική, Πολιτική Προστασία, ΕΥΠ), η δράση των οποίων καλύπτει σχεδόν το σύνολο των σύγχρονων απειλών και προκλήσεων ασφάλειας.
Στο πλαίσιο αυτό και σε συνεργασία με τους φορείς που εποπτεύονται από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, έχει ήδη ξεκινήσει η επεξεργασία προτάσεων όσον αφορά στον βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό για σημαντικά ζητήματα εσωτερικής ασφάλειας (τρομοκρατία, παράνομη μετανάστευση, διακίνηση ναρκωτικών, πρόληψη και διαχείριση φυσικών καταστροφών, προστασία κρίσιμων υποδομών κ.ά.)
Οι προτάσεις αυτές αφορούν μεταξύ άλλων τον εκσυγχρονισμό, την μεταρρύθμιση και την προσαρμογή των φορέων επιβολής του νόμου και κυρίως της Ελληνικής Αστυνομίας στις αναγκαιότητες των προκλήσεων του σήμερα. Ειδικότερα, η μετεξέλιξη στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον ασφάλειας θα πρέπει να στηρίζεται στους εξής πυλώνες:
- προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών των πολιτών με κοινωνική νομιμοποίηση,
- διαφάνεια,
- αντιμετώπιση της διαφθοράς και των κρουσμάτων απειθαρχίας, κακοδιοίκησης, αδιαφορίας ή ασύγγνωστης αμέλειας,
- ευελιξία,
- αποτελεσματικότητα,
- αποδοτικότητα,
Ήδη, σε αυτή την κατεύθυνση, τους τελευταίους μήνες στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη συντελείται μία μεγάλη προσπάθεια εκσυγχρονισμού και μεταρρύθμισης που ενσωματώνει μεταξύ άλλων:
- Το άνοιγμα στην Κοινωνία
- Την ενίσχυση της Ευελιξίας
- Την ενίσχυση της Δικτύωσης και των Συνεργασιών
- Την ενίσχυση της διαρκούς Εκπαίδευσης
- Την αξιοποίηση της Τεχνολογίας & της εφαρμοσμένης έρευνας
- Την αξιοποίηση των Χρηματοδοτικών Εργαλείων
- Τη συνεργασία με τους Φορείς του ευρύτερου δημοσίου και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Πρόκειται για μία μεταρρύθμιση με μεσοπρόθεσμο ορίζοντα που αποβλέπει στην εμπέδωση αισθήματος ασφάλειας και τάξης και στην παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου στους πολίτες και στην κοινωνία, με το λιγότερο δυνατό λειτουργικό κόστος και μέσα. Η επίτευξη ασφάλειας για τους πολίτες της χώρας αλλά και γα τις ευάλωτες ομάδες, όπως είναι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες, προϋποθέτει ωριμότητα, συναίνεση και τη διαμόρφωση μια ολοκληρωμένης στρατηγικής εσωτερικής ασφάλειας. Η προσπάθεια αυτή γίνεται σε ένα δύσκολο περιβάλλον λόγω του μακρόχρονου προσανατολισμού σε αναχρονιστικά πρότυπα καταστολής. Η ολοκληρωμένη αντίληψη θέλει χρόνο και ποσοτικές/ποιοτικές αλλαγές (εκσυγχρονισμούς). Όμως είναι αναγκαία.
