Γιατί πρέπει να υπάρχει στην Ελλάδα μια διαδικασία για τη χορήγηση ασύλου (‘διεθνούς προστασίας’);
Στην Ευρώπη, αλλά και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου (Β. Αμερική, Ν. Αφρική, Μέση Ανατολή κλπ.), καταφθάνουν πολλοί υπήκοοι τρίτων χωρών με πρόθεση να παραμείνουν για κάποιο χρονικό διάστημα, έχοντας αφήσει τη χώρα τους είτε επειδή εκεί κινδυνεύει η ζωή τους, είτε επειδή θέλουν να βελτιώσουν την οικονομική τους κατάσταση και εν γένει τις συνθήκες διαβίωσης τους. Στην πρώτη περίπτωση οι χώρες στις οποίες φθάνουν έχουν συγκεκριμένες υποχρεώσεις να τους παράσχουν «διεθνή προστασία», ενώ στη δεύτερη δεν έχουν καταρχήν την υποχρέωση να τους δεχθούν. Οι υποχρεώσεις παροχής διεθνούς προστασίας πηγάζουν από διεθνείς συμβάσεις, ευρωπαϊκές οδηγίες και εθνικούς κανόνες, που με τη σειρά τους αποτυπώνουν και ενσωματώνουν πανάρχαιες αξίες για την προστασία του «ξένου» από τον κίνδυνο. Η Ελλάδα αποτέλεσε χώρα προέλευσης προσφύγων και μεταναστών για πολλές δεκαετίες. Τα τελευταία είκοσι χρόνια μετατράπηκε, όπως ήταν φυσιολογικό, σε χώρα εισόδου, τόσο λόγω της πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας, όσο και λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η οποία την καθιστά φυσικό σταυροδρόμι μεταξύ των χωρών της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης και των χωρών της Ασίας και της Αφρικής. Όσο αυξάνονται τα μεταναστευτικά ρεύματα προς τη χώρα μας, τόσο σημαντικότερη είναι η εγκαθίδρυση μιας αξιόπιστης διαδικασίας ασύλου ως μέρους ενός συνολικού συστήματος διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, που να εξασφαλίζει τόσο τον πρόσφυγα από τους κινδύνους στη χώρα καταγωγής του, όσο και τη χώρα μας από τυχόν κατάχρηση της διαδικασίας αυτής από οικονομικούς μετανάστες.
Ποιος είναι ο αριθμός μέχρι σήμερα των ατόμων που έχουν αναγνωρισθεί ως πρόσφυγες στην Ελλάδα;
1.262 άτομα έχουν αναγνωρισθεί ως πρόσφυγες-δικαιούχοι διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα την τελευταία πενταετία.
Τι δικαιώματα αποκτά ένας αναγνωρισμένος πρόσφυγας;
Όσοι λαμβάνουν καθεστώς διεθνούς προστασίας έχουν δικαίωμα παραμονής στη χώρα για δύο έως πέντε χρόνια. Έχουν πρόσβαση στην παιδεία, τις υπηρεσίες υγείας, την αγορά εργασίας και την κοινωνική ασφάλιση. Στους αναγνωρισμένους πρόσφυγες οι αρμόδιες αρχές εκδίδουν ταξιδιωτικά έγγραφα, ενώ στους δικαιούχους επικουρικής προστασίας μπορούν να εκδοθούν ταξιδιωτικά έγγραφα σε περίπτωση που αποδεδειγμένα δεν μπορούν να εφοδιαστούν με εθνικό διαβατήριο και συντρέχουν σοβαροί ανθρωπιστικοί λόγοι ή σοβαροί λόγοι υγείας.
Μπορεί να ανακληθεί το άσυλο που έχει χορηγηθεί σε κάποιο άτομο;
Το καθεστώς διεθνούς προστασίας μπορεί να ανακληθεί όταν οι συνθήκες στη χώρα καταγωγής αλλάξουν, και ο πρόσφυγας μπορεί να επιστρέψει σε αυτήν με ασφάλεια.
Μπορεί μια χώρα να αρνηθεί να δεχθεί πρόσφυγες, επειδή έχει πολλούς οικονομικούς μετανάστες;
Στην περίπτωση των προσφύγων δεν ισχύει «ποσόστωση» (δηλαδή κάποιος ανώτατος αριθμός προσφύγων, πέραν του οποίου μια χώρα δεν υποχρεούται πλέον να δεχτεί πρόσφυγες).
Τι γίνεται με τον μεγάλο αριθμό αλλοδαπών που έχουν ζητήσει άσυλο στην Ελλάδα; Δικαιούνται να παραμένουν στην Ελλάδα, και για πόσο χρονικό διάστημα;
Όσο εκκρεμεί η εξέταση του αιτήματός τους, δεν επιτρέπεται να απομακρυνθούν από τη χώρα, ακριβώς γιατί ενδέχεται ανάμεσά τους να βρίσκονται πρόσωπα που δικαιούνται διεθνή προστασία. Ωστόσο, από την Πολιτεία εξαρτάται πόσο γρήγορα θα εξετάσει τα αιτήματα για διεθνή προστασία. Συνήθως, λίγες εβδομάδες αρκούν για να εξετασθεί ένα αίτημα – άρα η υποβολή ενός αιτήματος, από μόνη της, δεν έχει ως αποτέλεσμα απαραίτητα ότι ο αιτών παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα νόμιμα στη χώρα.
Όλοι οι μη νόμιμοι μετανάστες ζητούν άσυλο; Ποιος τους υποδεικνύει να το κάνουν, αν και δεν είναι πρόσφυγες, δηλαδή να υποβάλλουν αιτήματα ασύλου καταχρηστικά;
Η αλήθεια είναι ότι δεν ζητούν όλοι άσυλο. Η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει ότι όσο καλύτερη και επαρκέστερη είναι η επίσημη ενημέρωση των αλλοδαπών αναφορικά με το νομικό καθεστώς που διέπει τη «διεθνή προστασία», τον Κανονισμό «Δουβλίνο ΙΙ» κ.λπ., και κυρίως όσο ταχύτερη είναι η διεκπεραίωση των αιτημάτων για διεθνή προστασία, τόσο λιγότεροι μη-πρόσφυγες θα κάνουν αίτηση ασύλου. Αντίθετα, όταν η κύρια πηγή ενημέρωσης των αλλοδαπών είναι, για παράδειγμα, τα κυκλώματα λαθροδιακίνησης και εκμετάλλευσης των αλλοδαπών, τότε παρατηρείται αύξηση των καταχρηστικών αιτημάτων για διεθνή προστασία.
Είναι υποχρεωμένη η Ελλάδα να δίνει ένα ορισμένο ποσοστό διεθνούς προστασίας σε αλλοδαπούς;
Η Ελλάδα απλά οφείλει να χορηγεί διεθνή προστασία (άσυλο ή επικουρική προστασία) σε όποιον τη δικαιούται σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος.
Γιατί κατηγορείται η Ελλάδα ότι το ‘ποσοστό αναγνώρισης προσφύγων’ είναι πάρα πολύ χαμηλό;
Το ποσοστό αναγνώρισης είναι ένας χρήσιμος δείκτης για το αν μια χώρα τηρεί τις διεθνείς υποχρεώσεις της για την προστασία των προσφύγων. Όταν το ποσοστό είναι για παράδειγμα μηδέν ή μισό τοις εκατό, ενώ στις γειτονικές χώρες, όπου καταφθάνουν αιτούντες άσυλο από τις ίδιες χώρες καταγωγής, είναι για παράδειγμα είκοσι τοις εκατό, τότε συμπεραίνεται ότι το χαμηλό ποσοστό οφείλεται στο ότι δεν χορηγείται άσυλο σε πολλές περιπτώσεις που θα έπρεπε. Από το 2011 και μετά το ποσοστό αναγνώρισης έχει αυξηθεί στην Ελλάδα, ως αποτέλεσμα της προσπάθειας να γίνει η διαδικασία ασύλου πιο δίκαιη. Το 2011 χορηγήθηκε κατά μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση διεθνής προστασία στο ένα τέταρτο του συνολικού αριθμού των αιτούντων άσυλο.
Αν η Ελλάδα χορηγεί διεθνή προστασία σε περισσότερους αιτούντες, αυτό δε θα ήταν κίνητρο να αυξηθούν ακόμη περισσότερο οι μεταναστευτικές ροές προς τη χώρα μας;
Μια χώρα προσελκύει περισσότερους παράνομους μετανάστες όταν δεν διαθέτει ολοκληρωμένη πολιτική διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, δίνει την εικόνα ότι δεν φυλάσσει επαρκώς τα σύνορά της και ανέχεται την παράνομη μετανάστευση. Η διεθνής προστασία που χορηγείται γρήγορα, αλλά μόνο σε όσους τη δικαιούνται, αποπνέει δίκαιη κρίση, ευταξία και νομιμότητα, που γίνεται αντιληπτή τόσο από το μετανάστη και όποιον προσπαθεί τυχόν να εκμεταλλευθεί την ευάλωτη κατάσταση στην οποία βρίσκεται, όσο και από τον πολίτη.
Επιτρέπεται η κράτηση ενός αιτούντος διεθνή προστασία;
Ένας αλλοδαπός που ζητά διεθνή προστασία, δεν κρατείται μόνο για το λόγο ότι εισήλθε και παραμένει παράνομα στη χώρα. Σε περίπτωση που η αίτηση υποβληθεί ενόσω κρατείται, παραμένει υπό κράτηση εφόσον η κράτησή του νομιμοποιείται από άλλες διατάξεις της νομοθεσίας (για παράδειγμα για λόγους δημόσιας ασφάλειας). Οι συνθήκες κράτησης πρέπει να εξασφαλίζουν την αξιοπρέπεια του αιτούντος.
