Θέλω κύριε Πρόεδρε (ενν. τον Απόστολο Κακλαμάνη), κυρία Ναχμία, κύριε συνάδελφε Φώτη Κουβέλη, κύριε Γιάννη Τζαννετάκο και κυρία συγγραφέα (ενν. την κα. Φριζή), κύριοι συνάδελφοι Βουλευτές Σίμο Κεδίκογλου και Κωνσταντίνε Μπαντουβά, διακεκριμένοι εκλεκτοί προσκεκλημένοι και πρώην συνάδελφε Βασίλη Κεδίκογλου, κυρίες και κύριοι, να εκφράσω την ευχαρίστησή μου και τις ευχαριστίες μου γιατί μου δίδεται ο λόγος.
Χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί μου δίνεται η ευκαιρία να μιλήσω για το βιβλίο της Αρτέμιδος Στασινοπούλου-Φριζή για τον Μαρδοχαίο- Μαρδοκάϊ.
Ευχαριστώ τον Δαυίδ, τον γιο της κυρίας Ναχμία γιατί πριν από μερικά χρόνια μου έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω τον Μαρδοχαίο Φριζή και απολογούμαι γιατί τον αγνοούσα. Έδωσε στην εισαγωγή της μερικές σκέψεις ερμηνευτικές γιατί τον αγνοούσαμε. Εγώ μεταμελούμαι για αυτή την ανυπαίτια άγνοια. Τότε είχα γράψει σε μια αλληλογραφία που είχα με τον Ιάκωβο, δυο λόγια που ισχύουν και μπορούν να προσαρμοστούν και στο κείμενο της Αρτέμιδας.
«Μιλώντας για τον πρώτο πεσόντα Έλληνα Αξιωματικό Εβραϊκής καταγωγής στο Μέτωπο της Αλβανίας, όρθιον και έφιππον επί του πεδίου της μάχης, όρθιον και έφιππον, έπραξα βαθύ καθήκον προς τις αξίες και την έννοια του ηρωισμού.
Το καθήκον μου όμως προς τη συνείδησή μου, προς την παιδεία μου, προς την αλήθεια και προς την ιστορία είναι πιο εναργές και βαθύ. Είμαι ευγνώμων στον καλό μας φίλο Δαυίδ που επιμελήθηκε της εκπομπής και ο οποίος μου έδωσε την ευκαιρία να μετάσχω σε αυτήν.
Η σκέψη μου στρέφεται προς τον ήρωα Μαρδοχαίο Φριζή και διακρίνει επάνω του το ευκρινέστατο παράδειγμα του ήθους και της φιλοπατρίας. Και συγκλονίζομαι αναλογιζόμενος τη φωτεινή τροχιά του πόνου που ξεκίνησε ίσως το 1492 (ενν. τον διωγμό των Εβραίων Σεφαρδίμ από την Ισπανία το 1492 και την εγκατάσταση 20 χιλιάδων στη Θεσσαλονίκη) και διορθώνω και τον εαυτό μου, ίσως και το ΄70.
Πέρασε (ενν. ο Μαρδοχαίος Φριζής) από την Χαλκίδα, τη Θεσσαλονίκη, τα Γιάννενα, την Αθήνα και αφήκε την σταγόνα της αρετής κάπου στην Πρεμετή, της θέλησης για ζωή, του πείσματος για πρόοδο. Την τροχιά που κατέληξε στην εκτυφλωτική λάμψη του ηρωικού θανάτου του που συνοδεύτηκε από την ιαχή του χρέους για την Ελλάδα.
Δεν ήταν θάνατος, ήταν μετάβαση στο Πάνθεον των Ηρώων. Και εγκατάσταση επί θρόνου στην συνείδησή μας. Αυτή είναι η σημασία του γεγονότος. Η σημασία της ιερής πράξεως, της θυσίας για έναν ανώτερο σκοπό. Την ελευθερία, την φιλοπατρία. Προσκυνώ την εικόνα του αιώνιου αδελφού μας Μαρδοχαίου Φριζή».
Πριν από 15 χρόνια σαν τώρα, Φεβρουάριος, λαμβάνω την πιο παράξενη εντολή από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη Πρωθυπουργό τότε, εγώ ήμουν Υπουργός Τύπου. Λέει: «κοίταξε- θέλουμε να μετάσχουμε, πρέπει να μετάσχουμε» (στα 500 χρόνια από την εκδίωξή τους από την Ισπανία). Ήσαν τα 500 χρόνια από το 1492, όταν ο Φερδινάνδος και η Ισαβέλλα έξωσαν τους αδελφούς μας από εκεί. Εορτάζοντο τα 500 χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Και η διπλωματία, η στρεβλή διπλωματία είχε αποκλείσει την Ελλάδα και τη Θεσσαλονίκη διότι οι γείτονες (η Τουρκία), ήθελε να γιορτάσει μόνη της μαζί με το Ισραήλ και τους αδελφούς Εβραίους τα 500 χρόνια!
Εμείς δεν είμαστε πουθενά στο χάρτη! Διότι και τότε, το 1492, η Θεσσαλονίκη ήταν υπό Τουρκική διοίκηση. Έκαμα ότι έπρεπε και με χαρά σας ανακοινώνω τώρα ότι μετέσχε η Ελλάδα (ήταν ο κύριος Κοσμόπουλος Δήμαρχος) στον εορτασμό των 500 χρόνων. Γιατί η κοινωνία μετράει που υπεδέχθη τους πρόσφυγες και η κοινωνία ήταν Ελληνική της Θεσσαλονίκης, κυρίως της Θεσσαλονίκης που υπεδέχθη ένα σοβαρό κύμα αδελφών μας από την Ισπανία.
Ύστερα παρακολουθεί κανείς αυτό που λέει στην πρώτη σελίδα η Αρτεμις για μάς τους έχοντες την τιμή να πούμε μερικές σκέψεις για τον Μαρδοχαίο Φριζή, τον ήρωα. Παρακολουθεί κανείς, μου άρεσε πάρα πολύ είναι στην πρώτη σελίδα, παρακολουθεί κανείς με το φως της Μενοράς δηλαδή της επτάφωτης λυχνίας να φωτίζει τις μυστηριώδεις περιπέτειες, και εδώ είναι όλο το κλειδί, των δύο θρησκειών, αυτό που μας ενώνει εμάς και τους μετέχοντες σε αυτή την συνάντηση απόψε, των δύο θρησκειών και της μιας πατρίδας. Αυτό είναι όλο και θα το δούμε ύστερα σε ποικίλες διακυμάνσεις.
Και στο βιβλίο, στην Χαλκίδα που έχουμε εδώ τους αδελφούς Ευβοείς, στη Χαλκίδα να έχουμε τον Μαρδοκάϊ. Και κάνει πλοκή η Αρτεμις με τον Σπυρίδωνα τον Μητροπολίτη, να τον αποδέχεται στο σπίτι το εβραίικο, το ελληνοεβραίικο. Και να ξετυλίγεται μια θέληση ενός σπιτιού, ενός παιδιού, του Μαρδοχαίου, για το Στρατό. Γνωρίζει τον Κονδύλη και σκέπτεται «θέλω να πάω στο Στρατό». Και βρίσκεται στη Μικρασία. Για εμάς η Μικρασία είναι ένα σύμβολο όχι μόνο γιατί είναι ο μισός Ελληνισμός από εκεί, αλλά γιατί για τους περισσότερους Παλαιοελλαδίτες σαν εμένα, είναι και τόπος που πολέμησαν οι πατεράδες μας, ο πατέρας μου, ή οι παππούδες μας.
Και εκεί είδαμε τον Μαρδοχαίο να συλλαμβάνεται αιχμάλωτος στη Σμύρνη στο τέλος του πολέμου. Και να μαζεύουν οι αδελφοί του, δηλαδή οι ομόθρησκοί του Εβραίοι λεφτά για να τον εξαγοράσουν με λύτρα, να τον απελευθερώσουν. Και λέει το παιδί (έφεδρος Αξιωματικός): «ό,τι γίνει για τους άλλους να γίνει και για εμένα». Ελευθερώθηκε και ήρθε να κάνει την τροχιά του, την τροχιά του Έπους και της Δόξας και να πάει στην Πρεμετή όπου έπεσε.
Η υπόλοιπη πλοκή είναι τόσο συγκλονιστική, όχι απλά για την πορεία και για τον δρόμο του Μαρδοχαίου του ήρωα, αλλά κυρίως συγχαρητήρια της πρέπουν της συγγραφέως γιατί κάθε φορά μας περιγράφει και αποδίδει το περιβάλλον, το κοινωνικό, το ιστορικό, το πολιτισμικό σε όλες τις φάσεις. Για παράδειγμα, όταν ο Μαρδοχαίος μετέχει στην Εκστρατεία της Ουκρανίας, μια παράξενη περιπέτεια, (εξασφαλίστηκε από το Συνέδριο των Παρισίων, από τον Βενιζέλο, «είμαι έτοιμος να τρέξω» για να πάρει το δικαίωμα της Στρατοχωροφυλακής), βρίσκεται ο Μαρδοχαίος εκεί. Τί κάνει η Αρτεμις, η οποία συχνά, γιατί είναι καταπληκτική φιλόλογος, ιστορικός και συγγραφέας, κάνει παρεκβάσεις. Μιλάει για την Ουκρανία και εκμεταλλεύεται τη στιγμή να μας πει για τον Ιάσονα, για τον Ορφέα, για τους Αργοναύτες, για τα Βασιλόπουλα της Αργοναυτικής εκστρατείας, την κάνει την παρέκβαση. Να μιλήσει για τον Πόντο. Την άλλη φορά θα κάνει την μακρά περιγραφή για την αξία της δόξας ή του ενδόξου θανάτου. Όταν πηγαίνει στην Νέκυια του Ομήρου (ενν. την Ραψωδία, με την κάθοδο του Οδυσσέα στη Χώρα των Νεκρών), που ήταν και αγαπημένος μου στίχος, για να πει ότι ο Αχιλλέας αδίκως ανακράζει «καλύτερα να ήμουν ένας παραγιός σε έναν άκληρο αφέντη στον πάνω κόσμο παρά βασιλιάς στον κάτω κόσμο». Αυτό που ο Πλάτων το λογοκρίνει στην Πολιτεία και λέει: «όχι».
«Αυτός ο στίχος, ας το λέει ο Όμηρος, πρέπει να σβηστεί» γιατί αν θέλουμε φιλελεύθερους ανθρώπους, ελεύθερους ανθρώπους, ερασιθάνατους, δεν μπορεί να προτιμούν αυτό το δίλημμα, ότι καλύτερα να ήμουν δούλος και ζωντανός, παρά ελεύθερος και πεθαμένος και βασιλιάς στον Κάτω κόσμο.
Οι παρεκβάσεις της είναι καταπληκτικές. Μας μεταφέρει στην Χαλκίδα, μας μεταφέρει στα Γιάννενα, μας μεταφέρει σε όλο το Επικό τοπίο της Αλβανίας, δηλαδή αυτό το Έπος το έχουμε δει πολλές φορές. Το έχουμε δει και το γράφω και στον Ελύτη να μας λέει για τον θάνατο του χαμένου ανθυπολοχαγού στην Αλβανία, αλλά όλα με μια ροή θαυμαστή.
Κέντρο σε αυτόν τον καταπληκτικό πίνακα η μορφή του έφιππου Μαρδοχαίου Φριζή στο άσπρο άλογο να πεθαίνει αφού λέει στον συναξιωματικό του που του προτείνει: «πάμε να φύγουμε γιατί δίνουμε στόχο». Απαντά ο Μαρδοχαίος: «και τα παιδιά μας; δεν δίδουν στόχο; Οι στρατιώτες οι πεζοί;» Και έμεινε εκεί για να πει το «για την Ελλάδα» όταν τον πολυβολούσαν τα αεροπλάνα.
Ένα θαυμαστό βιβλίο αλλά εκτός από την φιλολογική αξία όλη η επίστεψη είναι στη μορφή του Μαρδοχαίου Φριζή αποδιδόμενη και από εμάς τους αναγνώστες και από την συγγραφέα.
Μεταμελούμαι γιατί έτσι η φορά των πραγμάτων το έφερε να μην είναι από την αρχή, όπως ήταν επί λευκού ίππου να είναι επί χρυσού βάθρου ο Μαρδοχαίος στην γραφή της Ιστορίας.
Είμαι πολύ ευχαριστημένος ότι πρόπερσι, το 2002, έγινε ουσιαστική αποκατάσταση και με το να μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη και είμαστε υπερήφανοι για τον Πρώτο Ήρωα, ανώτερο Αξιωματικό στο Μέτωπο της Ελευθερίας.
Το θέλησε έτσι ένα αόρατο καπρίτσιο της Ιστορίας, επιτρέψτε μου να σημειώσω την κατακλείδα λέξη μου ότι το Ολοκαύτωμα ήταν ο βαρύς φόρος αίματος σε εκείνη την δραματική περιπέτεια του ανθρωπίνου γένους που λέγεται 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος. Αλλά κατά τον λόγο της θυσίας έπρεπε να ήταν Έλληνας, γιατί και η Ελλάδα πλήρωσε στην ίδια περιπέτεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου πολύ υψηλό κόστος, φόρο αίματος και άλλων απωλειών και θυσιών στη σχέση του μεγέθους. Η Ελλάδα δηλαδή ως μέγεθος πληθυσμιακό, γεωγραφικό, πλήρωσε μια θυσία βαριά σε εκείνη την εκατόμβη που το πείσμα της Ιστορίας θέλησε να καταβάλουμε εμείς οι πολίτες της Ελευθερίας και της Αρετής.
Να είναι Αιωνία και θα είναι Αιωνία η δόξα του Μαρδοχαίου Φριζή και χάρη στην ευγενική συμβολή αυτής της κυρίας συγγραφέως με το βιβλίο που μας προσέφερε, της Αρτέμιδος Στασινοπούλου Φριζή.
Σας ευχαριστώ.
Ως προς την παρατήρηση της κας. Ναχμία για περιπτώσεις μισαλλοδοξίας προς όσους πρεσβεύουν το Εβραϊκό Θρήσκευμα, ο Υπουργός Δημοσίας Τάξεως απήντησε:
«Εγώ, κυρία Ναχμία, υποδέχομαι σαν δική μου απάντηση περί την υπόσχεση όσα είπε ο Πρόεδρος Απόστολος Κακλαμάνης και ο συνάδελφός μου ο Φώτης Κουβέλης και ο Γιάννης Τζαννετάκος ο οποίος από τη δική του βασική εισαγωγή όρισε το πλαίσιο της συμπεριφοράς.
Δεν δίνω καμία υπόσχεση για το λόγο ότι, για εμένα το είπε και ο Φώτης, είναι το πιο περιττό πράγμα. Καταθέτω το παράδειγμά μου. Ένα παράδειγμα το οποίο απεικονίζεται όταν ξεκίνησα την πορεία μου, πάνε μερικές δεκαετίες, στα δημόσια πράγματα. Είχα Καθηγητή τον Ηλία τον Κρίσπη. Και με ρωτάει μια μέρα: «καλά τον αδελφό σου τον λένε Αδάμ, εσένα σε λένε Βύρωνα, τί οικογένεια είσαστε εσείς;» Απάντηση: «Έλληνες ανοιχτών οριζόντων ασκημένοι από τον πατέρα μας και από το σπίτι μας στη συναλληλία και με τα Εβραιόπουλα της γειτονιάς μας κύριε Καθηγητά». Με αγκάλιασε.
Έχω να πω σε εσάς τους φίλους και από την οδό Σοφοκλέους και από το εμπόριο εδώ δίπλα, έχουμε τις αγάπες και τις φιλίες μας με τους Εβραίους. Αλλά είναι ένα είδος έκφανσης μιας λάμψης της ελληνικής υπαγόρευσης, όπως έρχεται από τον καιρό που είμαστε στη γη της Μεσογείου και των Φοινίκων. Εμένα δεν μου το βγάζει κανείς από το μυαλό ότι είμαστε μια φυλή, μια ράτσα.
Με συγχωρείτε, να σας πω κάτι. Εμείς οι δυο που είμαστε ένα, Εβραίοι και Χριστιανοί, κάνουμε απλωτές στον ωκεανό της Οικουμένης, προσέξτε το αυτό, άοπλοι! Δεν έχουμε υπάρξει ιμπεριαλιστές ποτέ! Και ο Ιάσων που λέει η ?ρτεμις, με ένα ξιφίδιο ουσιαστικά πέρασε στον Πόντο με το δίδαγμα της γνώσης, της ανοχής, της συναλληλίας. Έτσι είμαστε μέχρις εδώ και είμαστε πολύ υπερήφανοι για αυτό το πνεύμα δίδαγμα παράδειγμα.
Η υπόσχεση δεν είναι υπόσχεση, είναι κατάθεση παραδείγματος».
