(κτίριο Γενικής Γραμματείας Επικοινωνιών και Ενημέρωσης, 7-12-2006)
Ευχαριστώ πολύ, κύριε Ζούλα. Θα προσπαθήσω να εισφέρω στη συζήτηση μερικές σκέψεις οι οποίες έχουν το στοιχείο, ισχυρίζομαι προκαταβολικά, του σεβασμού, της υπέρτατης τιμής και αναγνώρισης προς την σκέψη του Μακριοτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, κυρίου Χριστοδούλου.
Δεν είμαι ένας τυπικός εισηγητής. Έχω πρόβλημα διασώσεως της ουδετερότητάς μου. Έχετε ενώπιόν σας ένα μεροληπτικό εισηγητή! Μεροληπτώ υπέρ του Μακαριοτάτου Αρχιεπισκόπου ακολουθώντας μία Ευρωπαϊκή και βυζαντινορθόδοξη γραμμή ιστορικών αναλογιών.
Και εξηγούμαι. Ακούσαμε το μήνυμά του, διάβασα το βιβλίο του στην καλαίσθητη έκδοση που επιμελήθηκε ένας που ξέρει να φτιάχνει ωραία βιβλία και θα κάνω και ονομαστική αναφορά: τον Παναγιώτη Δρακόπουλο. Με δίδαξε αυτός πριν από χρόνια με τον Δυτικό Μεσαίωνα και πώς πλούτισε η Δύση. Ωραίες καταδύσεις για το φαινόμενο, κυρίως το οικονομικό και το της ισχύος για την Ευρώπη, κλείνει η παρένθεση για τον Δρακόπουλο.
Επανέρχομαι στο θέμα ή στην πρώτη σκέψη μου ότι: Αγαπώ το πνεύμα, σέβομαι και τιμώ το πνεύμα του Αρχιεπισκόπου μας μέσα από μία ανεύρεση αναλογιών, όπως σας είπα, της βυζαντινής ορθοδοξίας, ορθόδοξης σκέψης και της δυτικότροπης ευρωπαϊκής σκέψης.
Ο κύριος Ζούλας έθεσε το ζήτημα επιθετικά, όπως είναι το δημοσιογραφικό έθος. Μας θύμισε την βασική ένσταση, δικαιούται να παρεμβαίνει επί παντός επιστητού ο Αρχιεπίσκοπος ή ο Παπάς;
Απάντηση. Είναι κοινός τόπος να αναγνωρίσουμε την αρχέγονη αλήθεια ότι το θρησκευτικό φαινόμενο, το εκκλησιαστικό φαινόμενο είναι κατά βάση κοινωνικό φαινόμενο, αξιακό φαινόμενο, πολιτιστικό και πολιτικό φαινόμενο. Δεν μπορεί να νοηθεί, εγώ τουλάχιστον δεν έχω τόσο δυνατές δογματικές θεολογικές γνώσεις, δεν μπορεί να νοηθεί μονήρες θρησκευτικό ή εκκλησιαστικό φαινόμενο.
Πιθανόν στα Μοναστικά να έχουμε εξάρσεις αναζητήσεων, θεολογικών, μέσα από αυτό που λέμε isolasonism, την απομόνωση, αλλά στην δογματική, στην πολιτιστική πρόταση κυρίως της Ορθοδοξίας αλλά κατ επέκταση κάθε δόγματος και κάθε θρησκείας, το κοινωνικό στοιχείο είναι συμφυές προς την θρησκευτική πρόταση.
Να σας πω κάτι με την άδεια του Αρχιεπισκόπου και των κληρικών, θέλω να επικοινωνήσω με τους κοσμικούς περισσότερο, εδώ στην Ορθοδοξία έχουμε, Your eminence ?γιε Νούντσιε του Πάπα (ενν. τον nunzio, διπλωμ. αντιπρόσωπο του Πάπα που παρευρίσκετο), έχουμε μια καταπληκτική λεπτομέρεια τρομακτικής ισχύος, δογματικής, κοινωνικής και φυσικά θρησκευτικής.
Ότι δεν μπορεί να ανοίξει η κορυφαία στιγμή του δόγματός μας, δηλαδή το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, χωρίς την συμμετοχή του λαού. Η μεγάλη αφετηρία, από πού τα πάντα εκκινούν, είναι μία κάποια γιαγιά ¨δική μου¨, μία κάποια κυρία από το πλήρωμα της Εκκλησίας η οποία θα φτιάξει το πρόσφορο με το μυστηριακό στοιχείο της παρασκευής του πρόσφορου, του Θείου ?ρτου, ύστερα θα πάει στην Αγία Πρόθεση, και εκκινεί η διαδικασία, δογματική καθαρά από λαϊκή καταγωγή. Είδατε την σκηνή, φαντάζομαι, δεν την αναπτύσσω περισσότερο.
Αυτό είναι Κοινωνία. Σύμμειξη κοινωνίας, ψυχής (ψυχής της Ευρώπης από την πλευρά της κουλτούρας) και ταυτόχρονα του μέγιστου θρησκευτικού δόγματος της παραδοχής από την οποία εκκινεί η δική μας η θρησκευτική πρόταση όταν μας παρήγγειλε Εκείνος «τούτο ποιείτε εις εμίν ανάμνηση».
Αλλά πάω σε άλλη προσαρμογή, πάλι στο ίδιο θεώρημα, τί κάνει ο παπάς. Ομιλεί κοινωνικά και πολιτικά. Ναι! Γιατί έτσι έκαναν οι Τρεις Ιεράρχες. Τί άλλο έκανε ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος όταν έλεγε «πάλιν η Ηρωδιάς μαίνεται, πάλιν την κεφαλήν του Ιωάννη ζητεί επί πίνακι». Δριμύτατη κριτική.
Δεν ήταν πολιτική πράξη; Ευθέως πολιτική πράξη. Δεν ήταν μία προσπάθεια να ευθυγραμμισθεί ο αυτοκρατορικός τρόπος, το φέρεσθαι προς τους αξιακούς κανόνες του Χριστιανισμού;
Εκείνος δεν παρενέβαινε ως Επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως για να θυμίσει στον Αυτοκράτορα ή στην Αυτοκράτειρα εν προκειμένω, τον ρόλο της και τον κανόνα; Αυτοί είναι οι Τρεις Ιεράρχες, αυτός είναι ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Θυμάμαι, παραδείγματος χάριν, τον Θεόδωρο Στουδίτη σε άλλη λεπτομέρεια στις Εικονομαχίες. Όταν όλοι διδασκόμεθα στο σχολείο για την Εικόνα, να μην γίνεται κατάχρηση, η λατρεία να πηγαίνει στον εικονιζόμενο και ούτω καθεξής.
Μία μικρή αποστροφή του Θεοδώρου Στουδίτη, καθαρά πολιτική, με φωτίζει περισσότερο από τις συζητήσεις για το εικόνισμα. Τι λέει ο Θεόδωρος Στουδίτης: «Σαρακηνόφρονες»! Και μπαίνει το μεγάλο θέμα. Να η αιτία των εικονομαχίων. Και να σας το πω απλουστευτικά; ¨Ανεικόνιστο¨ ο επελαύνων Μουσουλμάνος τότε. ¨Ανεικόνιστο¨ και η πρόταση των Εικονομαχών. Πρόβλημα. Μία σύγχυση πολιτικής τάξεως και θρησκειολογικής η οποία θα κόστιζε στο Βυζάντιο. Έτσι η σύγκρουση των εικονομαχιών.
Αλλά πάμε και στην Δύση. Εγώ που έκανα μεταπτυχιακά στις πολιτικές επιστήμες, βρήκα ακρογωνιαίους λίθους προτάσεων πολιτικών, καθαρά πολιτικών, επιστημονικών, αλλά υπό την εκκλησιαστική σκέψη, αξιακό σύστημα, εκκλησιαστικό αξιακό σύστημα και εντέλει υπό την θεολογικήν έκφανσιν.
Ποια ήταν η πρόταση, τί εγένετο. Να οργανώσουμε συστηματικά και αξιακά με ένα ήθος, με ένα κανόνα δικαίου και ηθικής την κοινωνία.
Βρήκα τους δύο κορυφαίους, τον Θωμά τον Ακινάτη και τον Ιερό Αυγουστίνο να κατέχουν την περίοπτη θέση στα γράμματα, στην κοινωνική πρόταση, στην πολιτική και στην θεολογία.
Έτσι εγώ χαίρομαι τον παρεμβατικό ρόλο του Αρχιεπισκόπου. Και δεν το λέω σαν ένας πολιτικός που διαφωνεί με τον κύριο Ζούλα για την υπογραφή για το προαιρετικό θρήσκευμα. Δεν είναι αυτό το θέμα μας.
Το θέμα μας είναι η ίδια η προαιρετικότητα. Το ίδιο το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού, προαιρετικά. Και βεβαίως αυτό δεν είναι έξω από την εποχή ή από τα ρεύματα τα πνευματικά και τα πολιτικά, διότι δεν ξέρω τι θα κάνει η μόδα ¨του αύριον¨. Και θα έρθουν οι ίδιοι οι τιμητές οι οποίοι σήμερα μου λένε «εις το πυρ το εξώτερον η εκδοχή της αναγραφής του θρησκεύματος».
Έτσι έλεγαν και για την εθνικότητα. Η εθνικότητα ¨ήρθε¨ από την κυρίαρχη ιδεολογία, από την πρόταση την ευρωπαϊκή να αναγράφεται! Ποιός μου λέει ότι η ανάγκη των πραγμάτων, κατά προέκταση των βιομετρικών και των άλλων δεδομένων, δεν συμπεριλάβει και την προαιρετικότητα της αναγραφής του θρησκεύματος στο δελτίο της ευρωπαϊκής ταυτότητας;
Συνεπώς οι ενιστάμενοι ας είναι λιγάκι συγκρατημένοι! Εμείς δεν είμαστε τόσο φανατικοί!
Κος ΖΟΥΛΑΣ:
Κύριε Πολύδωρα, με προκαλείτε να σας πω ότι είστε Κυβέρνηση και είχατε λάβει και εσείς θέση προεκλογικώς.
Κος ΠΟΛΥΔΩΡΑΣ:
Δεν την αναιρώ! Αλλά άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Έχω υπογράψει, για τις ταυτότητες.
Λέω, λοιπόν, με συγχωρείτε, εδώ πρέπει να θυμηθούμε και τον Εκκλησιαστή στο Βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης: «Καιρός παντί πάντα. Καιρός εστί της σποράς. Καιρός εστί της συγκομιδής. Καιρός εστί του πολέμου. Καιρός εστί της ειρήνης
». Είναι μέσα και στην θρησκευτική και στην πολιτική σύλληψη, αυτό που λέμε τώρα στα καθημερινά του marketing το timing.
Συνεχίζω, λοιπόν, για να εκφράσω τον θαυμασμό μου προς το βιβλίο, ότι είναι οι προτάσεις που περιγράφονται στα εφτά κεφάλαια, είναι και δοκιμασμένα στην πρώτη εκφορά, σε ακροατήρια έγκυρα, των ευρωβουλευτών και άλλα όπως είναι κάθε κεφάλαιον.
Εδώ καθορίζεται, όπως λέει και ο τίτλος, η ψυχή της Ευρώπης. Ορίζεται, υπενθυμίζεται από τον συγγραφέα Αρχιερέα μας. Και είναι τα κεφάλαια τα οποία μιλούν από μόνα τους.
Εγώ θέλω να σημειώσω ότι συμμερίζομαι απόλυτα την απολεσθείσα ευκαιρία και έχω κάτι αισιόδοξο και δεν θα μακρύνω το λόγο. Πολύ αισιόδοξο. Η απολεσθείσα ευκαιρία είναι ένα παράπονο κρυφό δικό μου, υπαινικτικά του Αρχιεπισκόπου ότι σβήστηκε από το προοίμιο της Συνταγματικής Συνθήκης ο ορισμός της Δημοκρατίας κατά Θουκυδίδη.
Εκεί είχε γράψει ο φίλος μας και φωτισμένος Ζισκάρ Ντ Εστέν στο προοίμιο το «Χρώμεθα γαρ Πολιτεία ου ζηλούσι τους των πέλας νόμους. Παράδειγμα δε μάλλον αυτοί ή μιμούμενοι εταίρους. Δημοκρατία γαρ τούτο κέκληται, γιατί δεν κυβερνάνε οι λίγοι αλλά οι πολλοί».
Αυτό σβήστηκε και δεν το κρύβω, είναι το κρυφό παράπονό μου, γιατί; Κάποιοι είχαν αντιρρήσεις οι οποίες δεν ισχύουν, ότι αντί για την μέτρηση του ποσοτικού κριτηρίου του Δήμου της Δημο-κρατίας, έχουμε και το θεσμικό οικοδόμημα που μπορεί να χωράει σε διοικητικές ρυθμίσεις και πολιτικές θεσπίσεις χωρίς το κριτήριο του Δήμου.
Είναι λάθος! Όσα θεσμικά εποικοδομήματα και αν φτιάξουμε δεν μπορεί να ακυρώσουν το κριτήριο του Δήμου, των πολλών που κυβερνούν!
Έτσι λοιπόν, διατυπώνω εγώ το παράπονο που κατά πιο ευθύ τρόπο διατυπώνει για τα θρησκειολογικά. Θα σας πω τώρα, οι αναφορές εξέλειπαν από το προοίμιο και από το πρώτο σχέδιο. Και οι αναφορές μιλούσαν για το θρησκευτικό χαρακτήρα ως αξιακό στοιχείο του Χριστιανισμού για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, για την ευρωπαϊκή ενότητα ή Ένωση. Αυτό εξαλείφθηκε. Διατυπώνουμε δημόσια το παράπονό μας και βιαστικά φέρνω το αισιόδοξο σήμα, σημερινό. Σήμερα είχαμε την τιμή να υποδεχθούμε σε μια άσκηση αστυνομικού ενδιαφέροντος διεθνούς συνεργασίας για το trafficking, για την λεγόμενη εμπορία ανθρώπων, αυτό το δράμα το σύγχρονο. Μια απειλή του οργανωμένου εγκλήματος.
Είχαμε την τιμή να παρευρίσκεται και να μετέχει στη συνεδρία της ασκήσεως ο Φράνκο Φραττίνι ο οποίος είναι υπεύθυνος Αντιπρόεδρος της Κομισσιόν και υπεύθυνος για τον τομέα της Ειρήνης, της Δικαιοσύνης και των Εσωτερικών υποθέσεων της Ευρώπης.
Μου έφερε τα νέα και τα μεταφέρω, ζήτησα την άδειά του. Ότι στην καινούργια συζήτηση που επιχειρείται για την ανακίνηση της σύνταξης-κύρωσης του νέου Συντάγματος, της Συνταγματικής Συνθήκης της Ευρώπης, λαμβάνεται πρωτοβουλία στην Γερμανική προεδρία στην επικείμενη από Σόϊμπλε και ?νγκελα Μέρκελ την Καγκελάριο, για να περιληφθεί η αναφορά του θρησκευτικού κριτηρίου στο αξιακό σύστημα της Ευρώπης, του Χριστιανισμού, ως στοιχείο της ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Και το υποδεχόμαστε με ενθουσιασμό! Δηλαδή, σας το προαναγγέλλω, θα είναι κάτι ευχάριστο. Διότι τελεί υπό την κοινότατη παραδοχή, την κοινή παραδοχή, αυτή η ρήτρα, αυτό το βιβλίο, αυτή η ενημέρωση που μας κάνει ο Αρχιεπίσκοπος, υπό την κοινή παραδοχή ότι δεν έχουμε καμία επιθετικότητα προς τις άλλες θρησκείες, απολύτως καμία. Μια αγκαλιά έχουμε και για τις άλλες θρησκείες υπό τον όρο ότι διατηρούμε το δικαίωμα να αυτοπροσδιοριζόμεθα.
Αυτή η πρόταση που είναι και ο υπαινιγμός στις ομιλίες του Αρχιεπισκόπου, ο τεκμηριωμένος υπαινιγμός ή η ευθεία πρόταση αν θέλετε, αυτές οι σκέψεις για τον ορισμό της ταυτότητας και του αυτοπροσδιορισμού πρέπει να συνδυαστούν με μια αντινομία που υπάρχει στο πνεύμα της Ευρώπης όταν συντάσσουμε τα κείμενα.
Ποια αντινομία; Προτάσεις επί προτάσεων υπάρχουν και καλώς, για την κατασφάλιση των δικαιωμάτων των μειοψηφιών μέσα στο ευρωπαϊκό σύνολο. Δηλαδή, είτε θρησκευτικών, είτε εθνοτικών, είτε πολιτισμών ή άλλων καταγωγών. Και καλά, κάποια πρόνοια για την κατασφάλιση του δικαιώματος αυτοπροσδιορισμού και προστασίας του πνευματικού τρόπου σκέψης για την πλειοψηφία ή την ολότητα;
Γι αυτό εγείρεται το θέμα τεκμηριωμένα ότι ας έχουμε τον προσδιορισμό μας. Και καταλήγω την συνολική παρέμβασή μου με μια λέξη. Είναι γοητευτικό για εμένα τουλάχιστον, με καταγοητεύει ένα δίπολο που επικρατεί σε εμάς τους Έλληνες, τους Ελληνορθόδοξους, τους Χριστιανούς ευρύτερα.
Κινούμεθα στον ιστορικό μας δρόμο που είναι πολύ κοινωνικός, είναι προσφορά δηλαδή στον ταπεινό άνθρωπο, στην κοινωνία, στα έθνη-κράτη, σε όλη τη σύνθεση. Κινούμεθα στο δίπολο της ενορίας και του οικουμενισμού. Η οικουμενική διδασκαλία του Χριστού μας. Όπως γίνεται σε μια μακρά σκυταλοδρομία 2000 ετών με τους κεχρισμένους Ιερείς που λαμβάνουν την ¨αποστολική χάρη¨ σε ευθεία ¨σκυταλοδρομία¨ συνέχιση, διδάσκουν τις αρετές της ενορίας.
Και ταυτόχρονα, όταν μεταλαμπαδεύουν το πνεύμα και κήρυγμα του ¨Σταυροαναστάσιμου μηνύματος¨ προτείνουν πρόταση οικουμενικής εφαρμογής. Όπως λέει στο πρώτο κεφάλαιο ο Αρχιεπίσκοπος, η επί του Όρους Ομιλία του Χριστού μας είναι ¨οδηγός¨ για την Οικουμένη όλη. Είναι οι μεγάλες, θα έλεγε κανείς, καταστατικές, συνταγματικές προτάσεις. Εκτός από το μέγα παράδειγμά Του που επισκιάζει τα πάντα.
Έτσι λοιπόν, μπορούμε να οργανώσουμε τη σκέψη μας και την πολιτική μας συμπεριφορά, το λέω για εμάς τους πολιτικούς. Για τον κύριο Αρσένη, για τον κύριο Φούσα που είναι Βουλευτής και τιμά την εκδήλωση με την παρουσία του, για τον κύριο Δαμιανό και όλους τους πολιτικούς.
Έτσι λοιπόν, είναι πολύτιμο να ξέρουμε τη σχέση και να οργανώνουμε το φέρεσθαι με αυτή τη σχέση της ενορίας με τον οικουμενισμό. Τα χαρακτηριστικά μας της ανθρώπινης, βιολογικής και κοινωνικής βιοποικιλότητας να είμαστε Έλληνες και θέλουμε να συνυπάρχουμε θαυμάσια με τον Ιταλό ή και με τον Μουσουλμάνο. Φεύγω και από το εθνικό και το θρησκευτικό.
Αυτή είναι η αναζήτηση των νέων ορίων της χριστιανικής ή ηθικής ευρύτερα, να περιλάβουμε όλες τις θρησκείες, συμπεριφοράς. Αυτό είναι το ¨άρωμα¨ που αναδύεται από τις σελίδες και από το πνευματικό μήνυμα που μας χαρίζει με το βιβλίο του «Η ψυχή της Ευρώπης», ο Αρχιεπίσκοπος κύριος Χριστόδουλος τον οποίο τιμούμε και ευχαριστούμε.
Και εγώ σας ευχαριστώ.
