ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
Κυρίες και κύριοι,
Το να μιλήσει κανείς για τα ανθρώπινα δικαιώματα φαντάζει σχετικά απλό. Τόσο απλό, ώστε να κινδυνεύει να περάσει πολύ εύκολα, καθώς αναφέρει ο Victor Hugo, από τον χώρο των ιδεών, στον χώρο των κοινοτυπιών.
Φοβάμαι λοιπόν ότι θα ακουσθεί ως κοινοτυπία αν πω ότι:
– Τα ανθρώπινα δικαιώματα αποτελούν το θεμέλιο κάθε Δημοκρατίας?
– αν πω ότι κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία και στην ασφάλεια?
– αν πω ότι η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων οδηγεί στη βαρβαρότητα , στην φθίση και στην αποσάθρωση της ανθρώπινης συνείδησης?
– αν πω ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιόνται ελεύθεροι και ίσοι απέναντι σε δικαιώματα και αξιοπρέπεια.
Όσο όμως Κες και Κοι είναι εύκολο να μιλά κανείς για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τόσο δύσκολο είναι να τα ασκεί κανείς. Όσο εύκολος είναι ο λόγος για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τόσο δύσκολη είναι η πράξη τους. Και αυτό γιατί τα ανθρώπινα δικαιώματα – και μαζί τους οι δημοκρατικοί θεσμοί, αφού τα μεν είναι προϋπόθεση των δε – κινδυνεύουν αδιάκοπα. Κινδυνεύουν αδιάκοπα παρά το γεγονός ότι αποτελούν κατάσταση σύμφωνη με τη λογική φύση του ανθρώπου. Έτσι, δεν μπορούμε για παράδειγμα να πούμε ότι μια δικτατορία κινδυνεύει. Πέφτει, αλλά δεν κινδυνεύει. Απεναντίας, τόσο η Δημοκρατία, όσο και τα ανθρώπινα δικαιώματα κινδυνεύουν από την ίδια τους τη φύση, γιατί στην άσκηση και στη λειτουργία τους έχουμε όλοι μας μερτικό ευθύνης: Κυβέρνηση, Αστυνομία, πολίτες.
Πράγματι, πολλοί είναι εκείνοι που αποδίδουν στον ίδιο τον άνθρωπο και σε κανέναν άλλο την ευθύνη για την κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι συνθήκες της ζωής του. Αν τα πράγματα είναι έτσι, τότε εύκολα εξάγεται το συμπέρασμα ότι στο ίδιο το άτομο μεταφέρεται μια μεγάλη ευθύνη: Πέρα από την ευθύνη για τα δικά του δικαιώματα και η ευθύνη για τα δικαιώματα όλων των άλλων. Πρόκειται δηλ. εδώ για την ηθική πλευρά του θέματος, για το «ηθικά δρων» άτομο μέσα στην κοινωνία. Παράλληλα όμως πρόκειται και για την ουσιαστική πλευρά του θέματος, γιατί ελεύθερος άνθρωπος και ανελεύθερη κοινωνία δεν συμβαδίζουν και δεν συνυπάρχουν ποτέ.
Γεννιέται όμως το ερώτημα: Γιατί τόσος λόγος για τα ανθρώπινα δικαιώματα; Η ύπαρξή τους εξασφαλίζει τάχα την ιδανική και τέλεια κοινωνία;
Κυρίες και Κύριοι, γνωρίζουμε όλοι μας πολύ καλά ότι η τέλεια κοινωνία σαν σκοπός ήταν και παραμένει ουτοπία, ενώ η ιδανική κοινωνία σαν ισχυριζόμενη πραγματικότητα ήταν και παραμένει ιδεολογία. Δεν υπήρξε και δεν υπάρχει καμιά ανθρώπινη κοινωνία χωρίς τις ανθρώπινες αδυναμίες. Όποιος κόπτεται για μια πραγματική κοινωνία χωρίς αδυναμίες και διαφωνίες, αυτός δεν πληροφορεί αλλά αποπληροφορεί. Όποιος συνηγορεί για μια ιδανική κοινωνία, αυτός υποπίπτει σε μια ιδεαλιστική πλάνη ή νοθεύει την ιστορία. Αυτός πλανάται ή αποπλανά.
Χρέος μας ωστόσο ήταν και παραμένει να πλησιάσουμε όσο γίνεται την ιδανική κοινωνία. Τι πρέπει λοιπόν να γίνει; Από πού πρέπει να αρχίσει κανείς;
Η άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί την πρώτη απάντηση. Επιβάλλεται γι`αυτό να επικρατήσει πρωτίστως η αρχή της ισότητας μεταξύ των ανθρώπων όλου του κόσμου, χωρίς τη διάκριση φυλής, φύλου, εθνικότητας, επαγγέλματος ή ιδιαίτερων συνθηκών της ζωής. Μιλώντας για ισότητα εδώ, εννοούμε φυσικά την ισότητα των ανθρώπων απέναντι στο νόμο. Δεν εννοούμε σε καμιά περίπτωση εξισωτισμό ή ισοπέδωση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Μια τέτοια διακήρυξη προϋποθέτει βέβαια, ότι το Δίκαιο και ο Νόμος είναι αποτέλεσμα αλληλέγγυας και διανθρώπινης συμφωνίας. Με την έννοια αυτή, τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι για μας φυσικά. Δεν αποτελούν δηλ. θέμα απόφασης της όποιας πλειοψηφίας, αλλά φυσικά και δεδομένα, που ως σύνολο απαρτίζουν τον κατάλογο των θετικών κανόνων Δικαίου.
Απέναντι στην πραγματικότητα αυτή Κυρίες και Κύριοι, που είναι το απαύγασμα ιστορικής εμπειρίας αιώνων, πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας με ιδιαίτερη προσοχή. Κυβερνήσεις και οργανισμοί που δεν εφαρμόζουν την αρχή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ας βρουν ένα σορό ψέματα να τη δικαιολογήσουν. Ένα μόνον δεν τους επιτρέπεται να κάνουν: Να την αγνοήσουν.
Σε ό,τι αφορά τις Αστυνομίες όλου του κόσμου, που πρώτες αυτές καλούνται να προστατεύσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και χάριν αυτών υπάρχουν, θα θυμίσω μόνον τα λόγια του Λόρδου Εκετον «ότι η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα».
Την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να διαφυλάξουμε «ως κόρη οφθαλμού». Χωρίς αυτά η κοινωνία μετατρέπεται σε μια ιζηματογενή μάζα ανθρώπων, όπου κυριαρχούν οι απελεύθεροι, χωρίς πραγματική γνώση, πάθος και πόθο για ελευθερία και προκοπή. Και μια τέτοια εκμαυλισμένη κοινωνία είναι σίγουρο ότι πολύ σύντομα δεν θα μπορεί να κρίνει, να διακρίνει και να αυτοπροσδιοριστεί.
Κυρίες και Κύριοι,
ο 21ος αιώνας βρίσκει τον άνθρωπο σε μια πορεία προς το άγνωστο και με ένα νέο θεμελιώδη τύπο μοναξιάς: Δεν μπορεί να προσδιορίσει με σαφήνεια τον εχθρό του όπως έκανε στο παρελθόν με τους φεουδάρχες, τον καπιταλισμό, τον κομμουνισμό, το κράτος, την γραφειοκρατία κλπ.
Ανεξάρτητα όμως από τον οποιοδήποτε «αυριανό εχθρό» – με μεγάλη ίσως πιθανότητα να ανεβρεθεί αυτός στην πληροφορική, στην τηλεματική ή στην φασματική κοινωνία – όλοι νομίζω ότι θα συμφωνούσαμε σε κάτι: Ότι θα θέλαμε την κοινωνία μας πιο ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΙΝΗ. Η ανάγκη της κοινωνικής αλληλεγγύης γίνεται ολοένα και πιο οφθαλμοφανής, μιας και η αναζήτηση μιας ζωής περισσότερο συντροφικής, μιας αναδίπλωσης δηλ. προς τον ίδιο μας τον εαυτό, γίνεται σήμερα και πάλι ένας ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ.
Τελειώνοντας θα επιθυμούσα να συγχαρώ τους διοργανωτές αυτής της σημαντικής ημερίδας και να ευχαριστήσω όλους όσους με λόγω ή έργο συνέβαλαν στην επιτυχία της.
Σας ευχαριστώ.
