Αθήνα, 27/9/2006
Θα περιλάβω μερικές σκέψεις στην εισήγησή μου οι οποίες ταξινομούνται σε τρεις ενότητες. Μικρές ενότητες.
Η πρώτη ενότητα, το γεγονός καθ αυτό της έκδοσης του βιβλίου. Η δεύτερη ενότητα, σκέψεις και περιπλανήσεις δικές μου για τον Θουκυδίδη και τον ?λιμο. Και η τρίτη ενότητα, κάπως σαν συμπέρασμα, τί σημαίνει αυτή η εκδήλωση και ποιός είναι ο επιδιωκόμενος σκοπός.
Για το γεγονός. Συγχαίρω τον Δήμο γιατί ανέλαβε την έκδοση αυτού του πολύ άρτιου έργου «Ο ?ΛΙΜΟΣ». Η έκδοση αυτή και σας συγχαίρω και εσάς τους προσελθόντες στην εκδήλωση, είναι ότι πολυτιμότερο για την ουσία της Δημοτικής Αρχής, του Κώστα Ματζουράνη. Είναι δηλαδή μια πρωτοβουλία από επισκέπτες, από μέτοικους, από ανθρώπους που βρίσκονται σε αυτό το ωραίο προάστιο, στην παραλία εδώ, από εγκατεστημένοι, σχεδόν μηχανιστικά και αν δει κανείς και πώς έγινε ο κύκλος της εγκατάστασης θα διαπιστώσει και κάποιο πόνο, θα διαπιστώσει την προσφυγιά, την μετοικεσία, θα διαπιστώσει στοιχεία τα οποία χαρακτηρίζουν την κοινότητα. Την ενότητα των κατοίκων.
Ξανάρχομαι στο θαύμα των Αθηνών. Και καταγοητεύομαι και σας ζητώ να το συνειδητοποιήσετε. Να συμπεράνετε μόνοι σας κυρίες και κύριοι. Σε (50) στρέμματα, γύρω από την Ακρόπολη, εκείνο τον καιρό, έγινε η σύνοδος των αστέρων, δηλαδή εκείνοι οι κορυφαίοι φιλόσοφοι, εκείνοι οι κορυφαίοι θεατρικοί συγγραφείς, ποιητές, εκείνοι οι κορυφαίοι γλύπτες, αρχιτέκτονες, μουσικοί. Δεν έχει ξαναγίνει στην ιστορία. Δεν γίνεται συχνά.
Ο Θουκυδίδης εδίδαξε, αυτό το κτήμα εσαεί, με μια παράξενη συνειδητότητα για την εποχή του. Ήξερε τι γίνεται το 431, στην κήρυξη του Πελοποννησιακού πολέμου, αλλά με μια ματιά αναδρομής σαν να ζούσε το 2006 και ήξερε την σημασία των γεγονότων που περιέλαβε το 431 μέχρι το 424 που έγραψε. Είναι εντυπωσιακό και εκεί μας έδωσε, δηλαδή στην ιστορία του, μας έδωσε τους βαθείς ορισμούς. Προ των οποίων βαθέων ορισμών υποκλίνεται η ανθρωπότητα. Και στις δημηγορίες και στον Επιτάφιο.
Για το γεγονός. Συγχαίρω τον Δήμο γιατί ανέλαβε την έκδοση αυτού του πολύ άρτιου έργου «Ο ?ΛΙΜΟΣ». Η έκδοση αυτή και σας συγχαίρω και εσάς τους προσελθόντες στην εκδήλωση, είναι ότι πολυτιμότερο για την ουσία της Δημοτικής Αρχής, του Κώστα Ματζουράνη. Είναι δηλαδή μια πρωτοβουλία από επισκέπτες, από μέτοικους, από ανθρώπους που βρίσκονται σε αυτό το ωραίο προάστιο, στην παραλία εδώ, από εγκατεστημένοι, σχεδόν μηχανιστικά και αν δει κανείς και πώς έγινε ο κύκλος της εγκατάστασης θα διαπιστώσει και κάποιο πόνο, θα διαπιστώσει την προσφυγιά, την μετοικεσία, θα διαπιστώσει στοιχεία τα οποία χαρακτηρίζουν την κοινότητα. Την ενότητα των κατοίκων.
Με το βιβλίο αυτό μέσω της διαδικασίας της αυτογνωσίας, μέσω της διαδικασίας του να ξέρουμε πού πατάνε οι πατούσες μας και αυτό οργανώνει το συλλογικό υποσυνείδητο με αυτή τη διαδικασία από επισκέπτες, από μέτοικοι, από προσωρινά ή μόνιμα εγκατεστημένοι, γινόμαστε Αλιμούσιοι, πολίτες του Αλίμου, με συνείδηση για τον τόπο, για την ιστορία και για τη συνέχεια τη δική μας σαν συνεχιστές, με τα ίδια πιστεύω αυτού του τόπου.
Είναι πολύτιμο σε κάθε Δήμο κύριε Δήμαρχε να οργανώνεται ένα σύνολο δράσεων και εκδηλώσεων που θα αποσκοπεί στην σφυρηλάτηση της κοινωνικής συνείδησης. Το έργο είναι πολύτιμο εργαλείο, σε καλαίσθητη έκδοση, όπως εγγυάται ο κύριος Καραμανλής ο εκδότης, σε επιστημονική γραφή θαυμαστή και ουσιώδη, όπως εγγυάται η Αρχαιολόγος, η γραφή και περιγραφή, η Αρχαιολόγος που έχει σκάψει τον μισό ?λιμο, ανασκάψει με τα χεράκια της, δηλαδή η ανασκαφή δεν είναι ανασκαφή καθώς ξέρετε είναι «χάδι» πλέον, η κυρία Κωνσταντίνα Καζά. Και ο επίτιμος Έφορος αυτής της περιοχής, σοβαρός προσκυνητής, επιστημονικός προσκυνητής του τόπου και των μνημείων που μας άφησαν οι πρόγονοι, αυτά όλα και θα παρουσιάσει και ο κύριος Παργινός και ο κύριος Αμυράς και πολύτιμη θα είναι και η παρέμβαση για τα νεώτερα χρόνια του κυρίου Γερουλάνου, ο οποίος παίρνει την ευεργετική σκυτάλη του παππού του από το σπίτι και το κτήμα για να την μεταφέρει εδώ σε εμάς και στο βιβλίο.
Αυτή είναι η δομή του λόγου για την αποψινή μας εκδήλωση.
Θέλω να σας πω ότι είναι πολιτικές πράξεις πρώτου μεγέθους. Αυτή η έκδοση, αυτή η συνεύρεση απόψε, της οργάνωσης, της κοινωνικής μας συνείδησης, του συλλογικού υποκειμένου στη σκέψη, στην ψυχή, στο όραμα.
Έχω κουραστεί πολλές φορές από την διαχείριση του τόπου και του τοπίου με όρους εντελώς άσοφους και άσχετους, απερίσκεπτους. Με κουράζει πάρα πολύ η διαχείριση του τόπου και του τοπίου κατά τρόπο, τι θα είναι; 0,6 ο συντελεστής δόμησης ή 1,2 ή βαρβαρότερα 1,4 και ούτω καθεξής; Εξυπηρετεί το συμφέρον, αλλά το πολύ κοντινό συμφέρον. Το μακρινό και το βαθύ συμφέρον δεν υπηρετείται με τέτοιες προσεγγίσεις.
Εκτιμώ πάρα πολύ τον πρόλογο που είναι διατυπωμένος μέσα στο εισαγωγικό σημείωμα και από τον Δήμαρχο και από την Υπουργό Τουρισμού, την κυρία Φάνη Πάλλη Πετραλιά και από την κυρία Καζά. Η λογική των γεγονότων μας υποχρεώνει να δούμε σαν προσκυνητές το θέμα μας. Σαν προσκυνητής εγώ. Ερχόμαστε στον Θουκυδίδη. Το έφερε η καλή μοίρα ο Θουκυδίδης να είναι Αλιμούσιος. Να είναι παιδί του Ολόρου. Ο Όλορος ήταν αριστοκρατικής οικογένειας. Είχε συγγένεια με τον Μιλτιάδη. Κι όχι μόνον είχε με τον Μιλτιάδη συγγένεια τον νικητή του Μαραθώνα, αλλά είχε και την εξής σχέση. Ο πλούτος της οικογένειας του Θουκυδίδη, του Ολόρου, αντλείτο από τη Θράκη, όπου είχε καταθέματα χρυσού. Εις την λεγόμενη περιοχή της Σκαπτής ύλης. Είναι ενδιαφέρον να συσχετίσουμε τούτο, ότι ο Μιλτιάδης επελέγη από τους δέκα άρχοντες, για πρώτος ?ρχων στη Μάχη του Μαραθώνα, γιατί λέτε ; γιατί εγνώριζε τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς των Περσών, επειδή τους εíχε γνωρίσει όταν ήρχοντο, έφευγαν, ξαναήρχοντο έφευγαν πάλι από την Θράκη ως κατακτητές οι Πέρσες.
Είναι περίεργα, πολλές φορές και μυστήρια αυτά τα πλέγματα της ιστορίας για την σχέση των ανθρώπων, των προσώπων που εισφέρουν και γενικά για αυτό που λέμε Αθηναϊκό θαύμα του 5ου αιώνα. Το Αθηναϊκό θαύμα του 5ου αιώνα, αυτό που το ορίζουμε ότι σε 50 ή 100 στρέμματα. Ο ?λιμος απέχει 37 στάδια από το Κέντρο. Δηλαδή ακριβώς 7 με 8 χιλιόμετρα. Δεν είναι εντυπωσιακή η ακρίβεια που μας μεταφέρει και ο Παυσανίας και οι άλλοι;
Ξανάρχομαι στο θαύμα των Αθηνών. Και καταγοητεύομαι και σας ζητώ να το συνειδητοποιήσετε. Να συμπεράνετε μόνοι σας κυρίες και κύριοι. Σε (50) στρέμματα, γύρω από την Ακρόπολη, εκείνο τον καιρό, έγινε η σύνοδος των αστέρων, δηλαδή εκείνοι οι κορυφαίοι φιλόσοφοι, εκείνοι οι κορυφαίοι θεατρικοί συγγραφείς, ποιητές, εκείνοι οι κορυφαίοι γλύπτες, αρχιτέκτονες, μουσικοί. Δεν έχει ξαναγίνει στην ιστορία. Δεν γίνεται συχνά.
Μπορεί να πει κανείς ότι είναι ένα προϊόν, ένα απαύγασμα, ένα καταστάλαγμα, ένα απόσταγμα μιας μακράς διαδικασίας που αρχίζει με τον Θησέα, ο οποίος έκανε την μεγαλύτερη διοικητική επανάσταση. Ήνωσε όλη την Αττική. Η Αθήνα του Θησέα, επιτρέψτε μου να σημειώσω, το ξέρετε όλοι, είναι η ένωση των 12 πόλεων της Αττικής, εκ των οποίων η μια ήταν το τετράκωμο του Μαραθώνα, δηλαδή 12 και 3, 15, και η άλλη ήταν η τετράπολις του Πειραιά με άλλες 3, δηλαδή έχουμε 18 πόλεις, εύρωστες προ Θησέως . Και είμαστε στα σύνορα του μύθου και της ιστορίας.
Μετά τον Θησέα έχουμε τον Κλεισθένη, τον Σόλωνα, τον Πεισίστρατο, να οργανώνουν, να διατάσσουν αυτή την ιερή πορεία των Αθηναίων, των ακτικών, γιατί Αττική σημαίνει Ακτική, δηλαδή η ακτή σε αυτό το ευλογημένο τρίγωνο της Αττικής γης, για να φτάσουμε στον Χρυσού Αιώνα του Περικλέους, σε εκείνα τα χρόνια, από το 400 και νωρίτερα, δηλ. από το 430,450 μέχρι το 380.
Η λογική των γεγονότων με υποχρεώνει να έλθω τώρα στον Θουκυδίδη τον ίδιο. Όχι μόνο για την σχέση του ως παιδί του Ολόρου. Ένα ανέκδοτο λέει ότι ο Ηρόδοτος κάποτε είδε τον Θουκυδίδη να κρέμεται από τα χείλη του σε μια παρουσίαση ενός θέματος (από τον Ηρόδοτο) και λέει στον Όλορο «Όλορε, ώ Όλορε οργά η σκέψη του παιδιού σου για μάθηση και μαθήματα. Οργιάζει, καλπάζει. Ρουφά σαν σφουγγάρι τι λέω». Για να γίνει ο μέγιστος ιστορικός μετά τον Ηρόδοτο. Ο Ηρόδοτος έχει μόνο χρονολογική προτεραιότητα. Η ποιότητα είναι στον Θουκυδίδη.
Ο Θουκυδίδης εδίδαξε, αυτό το κτήμα εσαεί, με μια παράξενη συνειδητότητα για την εποχή του. Ήξερε τι γίνεται το 431, στην κήρυξη του Πελοποννησιακού πολέμου, αλλά με μια ματιά αναδρομής σαν να ζούσε το 2006 και ήξερε την σημασία των γεγονότων που περιέλαβε το 431 μέχρι το 424 που έγραψε. Είναι εντυπωσιακό και εκεί μας έδωσε, δηλαδή στην ιστορία του, μας έδωσε τους βαθείς ορισμούς. Προ των οποίων βαθέων ορισμών υποκλίνεται η ανθρωπότητα. Και στις δημηγορίες και στον Επιτάφιο.
Μόνο από μικροψυχία παρέλειψαν τον ορισμό της δημοκρατίας κατά Θουκυδίδη στο σχέδιο της συνθήκης, της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης. Τι λέει ο Θουκυδίδης: είναι το μεγάλο γνωμικό της δημοκρατίας : « Χρώμεθα γαρ Πολιτεία ου ζηλούση τους των πέλας, νόμους. Παράδειγμα δε μάλλον αυτοί όντες τισίν ή μιμούμενοι ετέρους». Χρησιμοποιούμε ένα πολίτευμα που δεν δανείζεται από τους άλλους αλλά είναι το ίδιο το πολίτευμα παράδειγμα. Και το όνομα του πολιτεύματος «δημοκρατία» γιατί διοικείται από τους πολλούς και όχι από τους λίγους. Αξεπέραστος ο ορισμός της δημοκρατίας. Όπως ένας ορισμός ενδιαφέρων για τον τρόπο, για την άσκηση, για τον κοινωνικό βίο, για τον κοινωνικό πολιτισμό είναι το περίφημο «φιλοσοφούμεν γαρ μετ ευτελείας» φιλοσοφούμε κυνηγώντας τον καλό σκοπό «και φιλοκαλούμεν άνευ μαλακίας» και επιδιώκουμε το καλό χωρίς να γινόμαστε νωθροί .
Θα σας πω κάτι που μου λέει ένας φίλος μου, που είναι «Παγκρατιστής». Μου λέει αυτός ο φίλος μου ο Παγκρατιστής. Από τον Πεισίστρατο μέχρι το 490 μια ήταν η μόδα για τους Αθηναίους νέους. Μουσική και γυμναστική. Και όταν περιγράφει ο Πλάτων στην Πολιτεία του της παραγράφου για την παιδεία και όταν λέει γυμναστική εννοεί : παγκράτιο εννοεί πολεμικές τέχνες. Εννοεί πρωτάθλημα για την μάχη σώμα με σώμα. Και έτσι βγήκε μια κοινωνική και λαϊκή προπαρασκευή για να είμαστε έτοιμοι και στον Μαραθώνα και στην Σαλαμίνα.
Αυτό είναι ορισμός για το πώς να πολεμήσουμε την τρυφηλότητα η πλούσια Αθήνα απεχθάνετο με τον ορισμό του Θουκυδίδη την τρυφηλότητα, ετόλμησε την καλή προαίρεση, την αυτόματη προαίρεση των νέων για μουσική και γυμναστική. Και όταν λέμε μουσική όλο το φάσμα της παιδείας. Και έγινε μια πρόταση ελευθερίας για όλους. Ελευθερίας και φιλοπατρίας.
Όλα αυτά καταγράφονται από τον Θουκυδίδη στον «Επιτάφιο» του Περικλέους. Ο ορισμός της δημοκρατίας, ο βαθύς ορισμός, η βάση για την αξιοκρατία όπου λέει εκεί στον επιτάφιο του Περικλέους στην περιγραφή του πολιτεύματος, λέει, έχουμε αξιοκρατία στον τόπο μας. Για τις ατομικές διαφορές το δίκαιο θα το λύσει ο νόμος. Θα το βρει ο καθένας με τις προβλέψεις του νόμου. Στα δημόσια αξιώματα δεν υπάρχει άλλος δρόμος παρά ο δρόμος του απ αρετής προτιμάται.
Αυτή είναι η έννοια της αξιοκρατίας. Μετατίθεται και υιοθετείται από την Declaration des Droits de l home et du citoyen , διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη στο Παρίσι. Και ξανάρχεται σε εμάς μέσω των επαναστατικών Συνταγμάτων της Επιδαύρου, του ?ργους, της Τροιζήνας, ως γραμμή, απόφαση, πολιτικό ήθος αξιοκρατίας. Εκεί θα δούμε τις δημηγορίες του Περικλέους στο Θουκυδίδη κατά τις οποίες δημηγορίες αναπτύσσει τα επιχειρήματα γιατί η Αθήνα πρέπει να μπει στον πόλεμο ο Περικλής.
Εκεί κατατίθεται το μεγάλο, θα έλεγα, αξίωμα το οποίο είναι σαν το αφιέρωνε στην ελληνική φυλή εις το διηνεκές. Περισσότερο από τα σχέδια του εχθρού φοβούμαι τα δικά μας λάθη. Εκεί ο διάλογος των Μηλίων όπου τους προκαλούν οι Αθηναίοι και αυτό είναι σήμα σε όλες τις στρατιωτικές σχολές του κόσμου, τους προκαλούν οι Αθηναίοι τους Μηλίους όχι γιατί τους φοβούνται, αλλά ο διάλογος καταλήγει ότι πρέπει να σας κάνουμε επίδειξη της ισχύος! Διότι μόνον έτσι θα καταλάβετε εσείς, οι οποίοι σπάτε τη συμμαχία, ποια είναι η ουσιαστική (ιδιαίτηση) του συμφέροντός σας δια της υποταγής, ψυχρός εδώ ο Θουκυδίδης.
Το άλλο ανέκδοτο στα Πλαταϊκά με τους Θηβαίους θα το ξέρετε. Οι Θηβαίοι παρουσιάζονται και λένε στους Αθηναίους : «εμείς εδώ δεν έχουμε κάνει τίποτα κακό για εσάς, για τους Αθηναίους». Και οι Αθηναίοι τους λένε, δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Ένας-ένας να περνάει και να μας λέει : «τί καλό έχει κάνει για την Αθήνα». Ένας-ένας από τους Θηβαίους πολίτες. Με αποτέλεσμα να μην είχαν καλό απολογισμό για τις πράξεις τις καλές που θα είχαν κάνει υπέρ των Αθηνών και να έχουμε έναν αποδεκατισμό των Θηβαίων στο κεφάλαιο του Θουκυδίδη «τα Πλαταϊκά».
Θέλω να σημειώσω στην ιερότητα του Θουκυδίδιου λόγου, ότι διδάσκεται σε όλες τις Στρατιωτικές Ακαδημίες του κόσμου. Σε όλα τα ινστιτούτα των διεθνών σχέσεων. Είναι από τις μεγάλες αφετηρίες της πολεμικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας των κοινωνικών επιστημών.
Έτσι τελείωσα το δεύτερο μέρος των σκέψεων που ήθελα να εκθέσω ενώπιόν σας για να καταλήξω στο τρίτο και το συμπερασματικό. Το τρίτο και συμπερασματικό είναι, καλός ο τουρισμός. Καλό το προάστιο για να ζήσουμε και να ζήσουμε με τους όρους που επιδιώκει και επιτυγχάνει η δημοτική αρχή, ο Κώστας Ματζουράνης το Δημοτικό Συμβούλιο.
Αλλά είναι αμαρτία και βλασφημία να απορρίψουμε τη ματιά των Ευρωπαίων, τη ματιά του κόσμου όλου και να πούμε εμείς, διώχνουμε από πάνω μας την προίκα της ιστορίας και επιμένουμε να είμαστε μικροί πολίτες της αγγαρίας. Απάντηση, από τον ?λιμο, από την συνέντευξη των Αλιμουσίων, από το βιβλίο «?λιμος». Όχι, αποδεχόμαστε όπως μας προσλαμβάνετε Ευρωπαίοι εταίροι μας, όπως μας λέτε και μας έχετε καταχωρήσει στη σκέψη σας ότι είμαστε εγγόνια του Θουκυδίδη, είμαστε εγγόνια του Περικλή, είμαστε της Αντιγόνης που προτείνει την ορθία στάση υπό της αυταρχίας του Κρέοντα.
Είμαστε εδώ στην αρχή που ήταν η πρώτη αναμέτρηση στην ιστορία της ανθρωπότητας ανάμεσα στην ελεύθερη προαίρεση των Αθηναίων και των Σπαρτιατών στη Σαλαμίνα και στη δεσποτεία την Ασιατική. Μάλιστα εδώ θέλει η ιστορική τοπογραφία να έχουμε την Κωλιάδα άκρη στην οποία τα κύματα έφεραν τα συντρίμμια του περσικού στόλου από τη Σαλαμίνα. Κάπως έτσι έρχεται ένα κύμα σε μια γραμμή τοπογραφίας για την Κωλιάδα άκρη του Αλίμου.
Στην Βουλιαγμένη έχουμε την «?κρη ζωστήρος». Η «?κρη ζωστήρος» είναι όταν η Λητώ μετέβαινε στη Δήλο για να γεννήσει τα δίδυμα, τον Απόλλωνα και την Αρτέμιδα, έκανε μπάνιο εδώ στη Βουλιαγμένη και ξέχασε το ζωστήρα της εγκύου γυναικός και βιαστικά απέπλευσε για την Δήλο. Το παλιό όνομα της Βουλιαγμένης ήταν «?κρα Ζωστήρος». Ο Ζωστήρ των παλαιών μυθολογικών εκδόσεων και των ιστορικών.
Σας καλώ κυρίες και κύριοι κάθε φορά, να κάνουμε αυτή την συνειδητοποίηση, τί μας λέει η ιστορία και το αφιερώνει σε εμάς. Πολλές φορές στα σύνορα του μύθου και της ιστορίας. Ο μύθος δεν είναι ποτέ ψεύτης, κρύβει πάντα μεγάλες αλήθειες! Και κανένα ψέμα δεν έγινε μύθος! Σε αυτό το περιβάλλον το ακαδημαϊκό, σε αυτό το πνευματικό τοπίο, σε αυτό το ιστορικό απόσταγμα μας οδηγεί η έκδοση του Αλίμου, μας οδηγεί η συνάντηση των Αλιμουσιών απόψε και θέλουμε με αυτό το συμπέρασμα, με αυτή την πρώτη ύλη, να ξανοιχτούμε με αισιοδοξία, με μεγάλη αυτοεκτίμηση, με σίγουρη αλήθεια για το ποιοί είμαστε και για το τί θέλουμε στους ευρωπαϊκούς και παγκόσμιους δρόμους.
Δεν έχουμε τίποτα να φοβηθούμε και έχουν πολλά να πάρουν από εμάς. Μένει σ εμάς το ελάχιστο ταπεινό καθήκον και υπηρετείται με αυτή την Έκδοση, να δείξετε το ότι είμαστε πραγματικά απόγονοι συσχετιζόμενοι με αυτά τα ονόματα, με αυτό τον τόπο και μάλιστα συσχετιζόμενοι με έναν τόνο ευσέβειας και υπερηφάνειας.
Αυτές είναι οι σκέψεις που είχα την τιμή να εκθέσω ενώπιόν σας. Και πάλι συγχαρητήρια για την έκδοση. Με συγχωρείτε αν εμάκρυνα το λόγο. Σας ευχαριστώ πολύ.
